Er waren er die NIET gingen. Vijftien eeuwen straf voor Indonesië-weigeraars
Edelgermanen tussen dienstplichtigen
Gezien de herleefde actualiteit van de koloniale verhouding van
Nederland ten opzichte van Indonesië, lag het voor de hand het boek van Henny Zwart Er waren er die NIET gingen
nog eens te raadplegen. Hoewel niet voor de eerste keer, was opnieuw de
brede en grondige historische schets van Neerlands kolonialisme
leerzaam. Met als hart de vijftien interviews, dertien met Indonesië
weigeraars en twee met hun partners.
Het hier overgenomen laatste hoofdstuk Edelgermanen tussen dienstplichtigen
laat op een ontluisterende manier de deelname zien van oud SS-ers aan
de heroveringsstrijd van Indonesië. Eén van de schanddaden die in de
actuele aandacht voor de Nederlandse oorlogsmisdaden weinig tot zelden
besproken wordt. [Hans Boot]
Henny Zwart (1)
Van de dienstplichtigen die in Indonesië geweest waren, is het grootste deel na 1950 afgezwaaid en thuis. Daaronder ook SS-ers die in 'Indië' gevochten hadden tegen de Republiek. Zoals onder meer blijkt uit memoires van de ex-inlichtingenofficier Brijnen van Houten, waarin hij opmerkt dat de Legerleiding honderden (hij noemt 548 man) ongezuiverde SS-ers aan het leger overzee "tussen dienstplichtigen kon mengen, met alle gevolgen van dien. De publiciteit rond wijlen - onbestraft gebleven - kapitein Raymond Westerling dekte het optreden van deze racistisch geschoolde edelgermanen die reeds intern door Nederlandse bisschoppen waren aanbevolen, keurig." (2)
Dat de regering SS-ers als militair naar Indonesië heeft gestuurd, is al eerder openbaar gemaakt door C. van Esterik in een artikel dat in 1984 in NRC Handelsblad verschijnt. Van Esterik schrijft daarin: "Een extra macaber trekje wan de geschiedenis is dat het Nederlandse leger in Indonesië soldaten bevatte, die nog maar even tevoren hun leven op het spel hadden gezet ter verdediging van het rijk van Adolf Hitler."
Waffen-SS
"Een ex-officier van het KNIL [Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger] bevestigt in het artikel dat SS-ers deel uitmaakten van het leger dat 'orde en rust' in Indonesië moest brengen. Tijdens de eerste politionele actie was ik als KNIL-militair gedetacheerd bij de 1ste Infanteriebrigadegroep van kolonel Thomson, een onderdeel van de 7-december divisie. Dat waren verse troepen uit Nederland, die nog nooit in Indië hadden gevochten. KNIL-militairen zoals ik, met veel kennis van land en volk, waren aan de troepen toegevoegd om ze wegwijs te maken in Nederlands-Indië."
"Tijdens die actie, met als einddoel Sukabumi, kwam ik in de buurt van
Tjibadak in contact met een compagnie van het onderdeel Grenadiers en
Jagers, onder commando van baron Taets van Amerongen.
Op een dag zag ik de soldaten van de compagnie bezig met
ochtendgymnastiek. Ze stonden daar alleen met hun sportbroekje aan, het
bovenlichaam bloot. Toen zag ik bij een aantal van hen een opvallend
litteken onder hun oksel. Het viel op, omdat het een uitgesproken lelijk
litteken was van een wond die door een ondeskundig iemand met naald en
draad min of meer dichtgenaaid was.
Ik vroeg aan één van die jongens wat er toch onder die oksel had
gezeten. Hij vertelde dat 't het teken van zijn bloedgroep was geweest
dat hij met een scheermes verwijderd had. Ik zei: Waarom heb je dat
weggehaald? Laat toch zitten, dat is makkelijk, dan weet iedereen het.
Maar hij ging er verder niet op in. Daarna vroeg ik het aan een vaandrig
van de compagnie. Hij zei: Weet je dat niet? Die soldaten zijn vroeger
bij de Waffen-SS geweest."
Vier inwoners van Amsterdam-Noord schilderden in oktober 1949 de leus "Geen oorlog maar vrede" op de overkapping van Centraal Station in Amsterdam - foto Dolf Kruger.
Opdracht van Den Haag
En alle leden van de Waffen-SS hadden het teken van hun bloedgroep onder
hun oksel getatoeëerd. Hij wist niet hoe ze bij de compagnie
terechtgekomen waren.
"Ze zijn bij ons ingedeeld, maar ze zitten ook op andere plaatsen, niet
alleen bij ons. Ze werden in Nederland voor de keus gesteld om
geïnterneerd te worden of om als soldaat in Indië te vechten."
"Ik was geschokt. Als joodse Nederlander had ik al mijn familieleden in
de Duitse concentratiekampen verloren en nu moest ik samen met soldaten
die voor Hitler gevochten hadden tegen de Indonesiërs vechten! Ik ging
naar overste Taets van Amerongen. Toen ik hem vertelde wat ik had
gehoord, maakte hij zich enorm boos. Daar had ik niets mee te maken,
volgens hem, en hij zette me vervolgens de deur uit.
Toen ben ik naar een wachtmeester van de marechaussee gegaan. Hij was
ook verbaasd en zei het verhaal te zullen doorgeven aan de staf in
Buitenzorg. Ongeveer twee weken later kwam er een kapitein van de
marechaussee bij me. Hij had het verhaal onderzocht en bevestigde dat
het klopte. Maar wij kunnen daar niets aan doen, zei hij Want het is in
opdracht van Den Haag. Daar is dat zo geregeld."(3)
Christelijke rechtvaardigheid
Van Esterik haalt verder een anoniem Memorandum aan.
"De opstellers van het stuk maken zich bekend als mensen die voor en na
de capitulatie in aanraking kwamen met tientallen van dezer Waffen-SS
menschen en dit geeft hen bij de beoordeling van dit probleem een
bepaalde kennis van hun mentaliteit. (...) Zij achten zich uitsluitend
geleid door overwegingen van christelijke rechtvaardigheid en door een
diepe liefde voor het zich zo langzaam herstellende Nederland. (...)
Aan deze SS-soldaten die met de wapenen zondigden tegen hun volk, zou de
gelegenheid gegeven moeten worden, thans met de wapenen dat volk te
dienen, en zo zichzelf te rehabiliteren. Deze gelegenheid ligt voor hen
in Nederlandsch Oost-Indië. De deelname zou op basis van vrijwilligheid
moeten geschieden en gezien hun soldateske eigenschappen zouden zij
gebruikt kunnen worden als stoottroepen. (...) Hier zijn 15.000
misschien 30.000 goed geoefende en ervaren soldaten. Na een training van
enkele weken in het hanteren van geallieerde wapenen kunnen zij tot
actie overgaan."
De toon van het memorandum duidt op een zekere verwantschap met een
'herderlijk schrijven'. Is hier, zoals door de ex-inlichtingenofficier
Brijnen van Houten later werd opgemerkt, de top van de Rooms Katholieke
kerk aan het woord? We zullen het nooit weten, de opstellers van het
memorandum wensten anoniem te blijven. Van Esterik besluit het artikel
met de vaststelling dat een onbekend aantal oud-SS-ers in Indonesië
hebben meegevochten tegen de Republiek.
"De in de archieven opgespoorde documenten maken niet aannemelijk dat ze
allemaal op slinkse wijze zelf door de mazen van het net zijn heen
geglipt. Het lijkt aannemelijker dat er ergens op politiek of militair
niveau een beslissing genomen moet zijn, die dit soort rehabilitatie
voor deze politieke delinquenten mogelijk maakte. Op welk niveau dit
gebeurde, door wie en wanneer, dat is vooralsnog onbekend."
Tot op de dag van vandaag hangt over deze, wel zeer zwarte, bladzijde van Neerlands koloniale geschiedenis een zware deken.
(1) Henny Zwart, lid van de redactie van Solidariteit in de periode 1984-2006 - overleden in 2014 (Aangenaam grillig, principieel solidair – schreef in 1995 Er waren er die NIET gingen. Vijftien eeuwen straf voor Indonesië-weigeraars. Volledig beschikbaar op de site van de uitgever Solidariteit: Er waren er die NIET gingen.
(2) P. Brijnen van Houten, Een kwart eeuw geheime diensten, Houten 1988.
(3) Chr. van Esterik, NRC Handelsblad, 24 november 1984.
